In 2023 registreerde HDN 368.442 hypotheekaanvragen, wat ongeveer 153.000 minder is dan het aantal aanvragen in 2022 (521.461). Het gemiddelde hypotheekbedrag lag zowel in de kopersmarkt met € 332.942,- als op de niet-kopersmarkt met € 106.730,- lager dan in 2022, toen respectievelijk € 343.600,- en € 159.300,- werd aangevraagd.

De gemiddelde woningwaarde van een aan te schaffen woning daalde van € 468.200,- in 2022 naar € 445.494,- in het afgelopen jaar. Dit doet aanvankelijk vermoeden dat 2023 een slecht jaar is geweest voor de woningmarkt, maar dat is niet het volledige verhaal. Achter deze rode jaarcijfers is herstel zichtbaar, wat wordt onderstreept door een sterk laatste kwartaal waarin voor het eerst sinds begin 2022 weer groei werd gerealiseerd.

Kopersmarkt
▪ De kopersmarkt kwam in 2023 uit op 236.564 hypotheekaanvragen, 7,9% lager dan de 257.000 aanvragen in 2022. Het gemiddelde hypotheekbedrag daalde daarbij met ongeveer € 10.600,- van € 343.600,- in 2022 naar € 333.000,- het afgelopen jaar (-3%).
▪ Gekeken naar uitsluitend het laatste kwartaal van beide jaren, steeg het aantal aanvragen met ruim 15,5% en het gemiddelde hypotheekbedrag met ruim 7,4%.
▪ De gemiddelde woningwaarde kwam, over het hele jaar gezien, 4,8% lager uit met € 445.500,- in 2023 ten opzichte van € 468.200,- in 2022. Wordt de gemiddelde woningwaarde van 2022 Q4 met 2023 Q4 vergeleken, is juist een forse stijging zichtbaar van € 432.800,- naar € 455.200,-.
▪ Meer dan een kwart van de aanvragen voor de koop van een woning betrof een meeneemregeling. In totaal ging het om 61.600 aanvragen, meer dan een verdubbeling ten opzichte van de 26.300 aanvragen in 2022.
▪ Kopers kozen aanzienlijk vaker voor de Nationale Hypotheek Garantie. In 2023 werden 110.300 aanvragen ingediend met NHG, een stijging van 36%.

Niet-kopersmarkt (o.a. oversluitingen & tweede hypotheken)
▪ De niet-kopersmarkt kwam in 2023 uit op 131.878 aanvragen, ruim een halvering vergeleken met de 264.500 aanvragen uit 2022 toen mensen, met name in het eerste kwartaal van het jaar, massaal over- en bijsloten om verdere rentestijgingen voor te zijn.
▪ Het gemiddeld hypotheekbedrag in de niet-kopersmarkt daalde met 33% van € 159.300,- in 2022 naar € 106.700,- in 2023. Dit is voornamelijk het gevolg van het toegenomen aandeel van bijsluitingen, wat in de regel kleinere bedragen betreft. In totaal waren 99.900 aanvragen bedoeld voor een onderhandse verhoging of tweede hypotheek.
▪ De gestegen rentes hebben een duidelijke invloed op de populariteit van aflossingsvrij. Het aantal aanvragen met een aflossingsvrij deel daalde met bijna 72% naar 43.400 ten opzichte van 152.400 in 2022.

Op het eerste gezicht lijken de verschillende provincies elkaar nauwgezet te volgen wat betreft de ontwikkelingen op de hypotheekmarkt in 2023. Toch zijn er, met name in de kopersmarkt, wel degelijk verschillen te zien. Zo kromp de kopersmarkt in Flevoland met 10,8% het meest en tevens aanzienlijk meer dan in Zeeland en Overijssel (-2,3%) waar de kleinste dalingen werden genoteerd.

In de duurste provincies, Utrecht en Noord-Holland, daalde de gemiddelde woningwaarde 5,7% en 5,2% bovengemiddeld hard naar respectievelijk € 505.000,- en € 525.400,-. Dit zijn tegelijkertijd ook de provincies waar het aantal aanvragen met NHG een stuk sterker is toegenomen dan in de rest van Nederland. De niet-kopersmarkt is in alle provincies sterk teruggevallen.

Kopersmarkt
▪ De grootste kopersmarkt was in 2023 opnieuw in Zuid-Holland te vinden met in totaal 44.865 aanvragen (-5%). Gemiddeld werd er € 330.300,- aangevraagd (-2,4%) voor de aanschaf van een woning van € 426.200,- (-4,3%).
▪ De Starter Stabiel heeft in Noord-Holland het meeste terrein gewonnen. Het aantal aanvragen steeg van circa 4.000 in 2022 naar 6.000 in 2023 (+49%). Zij zijn nu verantwoordelijk voor 16% van alle aanvragen in de kopersmarkt. Hiermee loopt de Starter Stabiel nog steeds fors achter op andere provincies waar zij, met uitzondering van Utrecht, ruim boven de 20% marktaandeel hebben.
▪ De Opstromer verloor procentueel het meeste terrein in Flevoland. Het aantal aanvragen daalde van ruim 1.900 in 2022 naar 1.200 het afgelopen jaar (-37%).
▪ Het aantal aanvragen met NHG steeg in Utrecht met bijna 80% van 3.100 in 2022 naar 5.500 in 2023. Ook in Noord-Holland werden met 12.800 fors meer aanvragen gedaan met NHG (+66%).

Niet-kopersmarkt (o.a. oversluitingen & tweede hypotheken)
▪ De niet-kopersmarkt is in alle provincies in 2023 sterk gekrompen. De grootste daling vond plaats in Utrecht: van 19.500 aanvragen in 2022 naar 8.800 in 2023 (-55%). In Zeeland werd met 41,8% procentueel de kleinste daling genoteerd.
▪ Voor verbouwingen werd het meeste geleend in Noord-Holland met gemiddeld € 58.800,-, op de voet gevolgd door Utrecht met € 58.000,-. In Drenthe werd met € 43.900,- het minste geleend.

In 2023 lijken de verschillen in de hoeveelheid eigen geld, dat nodig was bij het kopen van een eigen woning, iets te zijn afgenomen. Binnen de kopersmarkt werd gemiddeld € 41.600,- ingelegd, een daling van 5,8% ten opzichte van 2022 toen er nog circa € 44.200,- werd meegenomen. Wel is dit sterk afhankelijk van het klantprofiel. Zo had de Starter Jong met gemiddeld € 36.000,- bijna 12% minder eigen geld nodig (€ 40.700,- in 2022), maar moest de Starter Stabiel met € 39.800,- circa 4% meer inleggen. Vooral opvallend is dat het ingelegde eigen geld door de Opstromer is gestegen van € 42.000,- naar € 44.900,- (+7%).

Kopersmarkt
▪ Een koper legde gemiddeld € 41.600,- aan eigen middelen in bij de aanschaf van een eigen woning, 5,8% minder dan in 2022 toen dit € 44.200,- was.
▪ De Starter Hoog Segment zag het benodigde eigen geld het hardste dalen. Gemiddeld werd € 52.000,- ingelegd, 14% minder dan een jaar geleden. Wel blijft dit profiel de meeste eigen middelen inbrengen bij de aanschaf van een woning. De Gepensioneerde koper legt het minste eigen geld in met € 30.000,-, nagenoeg gelijk aan het jaar daarvoor.
▪ Net als de Opstromer nam ook de Opstromer Nieuwbouw iets meer eigen geld mee: van € 37.800,- in 2022 naar € 39.100 in 2023 (+3,5%).
▪ Het percentage kopers dat meer dan € 50.000 aan eigen middelen inlegt bij de aanschaf van een woning is gedaald van 31% in 2022 naar 29% in het afgelopen kwartaal. De groep die tussen de € 5.000 en € 20.000 nodig had, is juist gegroeid van 22% naar 28%.

Niet-kopersmarkt (o.a. oversluitingen & tweede hypotheken)
▪ Mensen die ondanks de hoge rente toch genoodzaakt zijn over te sluiten, lijken daarbij meer af te lossen. Gemiddeld werd zo’n € 13.800 aan eigen middelen ingelegd door de Oversluiter, een stijging van ruim 24% ten opzichte van 2022 (€ 11.200,-).
▪ Het meeste eigen geld wordt ingelegd bij interne oversluitingen (dezelfde hypotheekverstrekker) met gemiddeld € 22.300,-, een stijging van 65% ten opzichte van de € 13.500 een jaar eerder.