HDN registreerde in het eerste kwartaal van 2023 in totaal 91.341 hypotheekaanvragen, een daling van 52,3% ten opzichte van dezelfde periode in 2022 maar vergelijkbaar met de eerste kwartalen van voor de coronapandemie (2017 – 2019). De kopersmarkt kwam uit op 55.841 aanvragen, een daling van 22% (16.000) ten opzichte van het eerste kwartaal in 2022 (72.000). Hiervan werd bij 13.301 aanvragen door doorstromers gebruik gemaakt van de meeneemregeling, meer dan een verdertigvoudiging ten opzichte van Q1 2022. De niet-kopersmarkt (oversluitingen en tweede hypotheken) kwam het afgelopen kwartaal uit op 35.500 aanvragen en liet daarmee een grotere daling noteren van 70,2%. Niet verwonderlijk omdat de 119.300 aanvragen in 2022 Q1 uitzonderlijk hoog waren als reactie op het begin van de rentestijgingen.

De oplopende rente, veroorzaakt door de wereldwijde onrust, heeft zichtbaar effect op de woning- en hypotheekmarkt. Bij het aanschaffen van een woning werd in het eerste kwartaal van 2023 gemiddeld € 324.000,- aan hypotheek aangevraagd tegenover € 363.250 een jaar eerder, een daling van 10,8%. De gemiddelde waarde van een koopwoning daalde met 11%: van € 486.700,- in Q1 2022 naar € 432.750,- in het afgelopen kwartaal. Als logisch gevolg van het wegvallen van de oversluitmarkt, liep het gemiddelde hypotheekbedrag in de niet-kopersmarkt nog harder terug. Ten opzichte van de € 197.000,- daalde het met bijna 47% naar € 104.600,-.

Binnen dit kwartaaloverzicht wordt onderscheid gemaakt tussen de kopers- en niet-kopersmarkt. Door boven in het scherm een selectie te maken onder ‘Koper’ kies je de desbetreffende markt.

In het HDN-jaaroverzicht van 2022 was te zien dat er een kentering plaatsvond op de hypotheekmarkt met een zichtbare verschuiving binnen de klantprofielen. Deze verschuivingen hebben zich in het eerste kwartaal van 2023 niet alleen doorgezet, maar verder geïntensiveerd. Zo daalde de Opstromer, tot voor kort het grootste profiel binnen de kopersmarkt, met 37,5% van bijna 17.000 naar 10.600 aanvragen en verloor daarmee de koppositie aan de Starter Stabiel die juist ruim 30% groeide naar 12.400 aanvragen. In absolute zin blijft het totaal in aanvragen van de Staters gelijk. Daarnaast zien wij een verschuiving weg van het hoge segment te zijn. De Opstromer Nieuwbouw (-61%) en Starter Hoog Segment (-41%) moesten namelijk aanzienlijk inleveren ten gunste van de Doorstromer NHG (+70%) en Starter Jong (+1,7%).

Kopersmarkt
▪ Met 12.410 aanvragen (+30%) was de Starter Stabiel het grootste profiel binnen de kopersmarkt in 2023 Q1. De sterkste groei werd gerealiseerd door de Doorstromer NHG: met 5.566 aanvragen was er sprake van een stijging van 70%.
▪ Het gemiddelde hypotheekbedrag aangevraagd door de Starter Jong steeg met 9% naar € 252.000,- en ook de gemiddelde woningwaarde steeg met 5,5% naar € 289.400. Hetzelfde geldt voor de Doorstromer NHG waar 8,4% meer werd geleend (€ 257.000,-) en de gemiddelde woningwaarde steeg met 10,5% naar € 334.300,-.
▪ De Opstromer Nieuwbouw liet de grootste daling noteren binnen de kopersmarkt met ruim 60% minder aanvragen dan in 2022 Q1 met een totaal aan 3.370 aanvragen.
▪ Ondanks het feit dat de kopersmarkt rode cijfers laat noteren, lijkt er een tegengestelde ontwikkeling plaats te vinden in de betaalbaardere segmenten van de markt. Hoewel de precieze oorzaak lastig is vast te stellen, lijkt het een combinatie van verminderde concurrentie, o.a. door terughoudendheid bij vastgoedbeleggers, en (verwachte verdere) prijsdalingen die de positie van kopers in het betaalbaardere segment hebben versterkt.

Niet-kopersmarkt (o.a. oversluitingen & tweede hypotheken)
▪ Meer dan de helft van de aanvragen (54,4%) in de niet-kopersmarkt was afkomstig van de Verbouwer, hiermee heeft de Verbouwer nog steeds de koppositie in dit segment. Wel liet de Verbouwer met 19.300 aanvragen een daling noteren van 37% ten opzichte van een jaar eerder.
▪ De Oversluiter liet de grootste daling noteren: van 52.000 aanvragen in 2022 Q1 naar 6.400 aanvragen dit kwartaal. Ook was het hypotheekbedrag met € 188.300,- aanzienlijk lager dan vorig jaar (-27%).
▪ Ook de Gepensioneerde was in het eerste kwartaal van 2023 een stuk minder actief in de niet-kopersmarkt. Het aantal aanvragen daalde met ruim 78% naar 4.300. Het gemiddelde hypotheekbedrag daalde met bijna 44% naar € 99.300 wat doet vermoeden dat er voornamelijk nog bijsluitingen worden aangevraagd.

Ook dit kwartaal ziet HDN groeiende aandacht voor duurzaamheid en verduurzaming. Van alle aanvragen in 2023 Q1 was bij maar liefst 54% een energielabel opgegeven ten opzichte van 38,5% in het jaar daarvoor. Daarnaast wordt bij in 14,9% van de aanvragen aangegeven energiebesparende maatregelen mee te financieren, waarbij er nagenoeg geen verschil zit tussen de kopers- en niet-kopersmarkt.

Kopersmarkt
▪ Bij 66,7% van de hypotheekaanvragen, bedoeld voor de aanschaf van een woning, wordt een energielabel opgegeven. De meest voorkomende in 2023 Q1 was label C (26%) gevolgd door A (21%) en B (13%).
▪ Het percentage aanvragen waarbij energiebesparende maatregelen worden meegefinancierd is gestegen van 9,5% in 2022 Q1 naar 14,9% in het afgelopen kwartaal.
▪ 8.400 aanvragen waren bedoeld voor de aanschaf van een woning met een label D of lager. Wat opvalt is dat hiervan de gemiddelde woningwaarde sterker is gedaald dan gemiddeld (-16,4%), maar tegelijkertijd hier aanzienlijk vaker energiebesparende maatregelen worden meegefinancierd dan gemiddeld, namelijk bij 25,8% van de aanvragen.
▪ Vanaf energielabel A en hoger is er een zeer scherpe afname te zien in het gebruik van de mogelijkheid energiebesparende maatregelen te financieren. De door inmiddels veel geldverstrekkers toegepaste duurzaamheidskorting lijkt daarmee verduurzaming tot label A aan te moedigen, maar vooralsnog weinig prikkels te bieden tot verdere verduurzaming.

Niet-kopersmarkt (o.a. oversluitingen & tweede hypotheken)
▪ In die niet-kopersmarkt was bij 34,3% van de aanvragen een energielabel bekend. Vergelijkbaar met de kopersmarkt waren de meest voorkomende C (32%), A (18%) en B (15%).
▪ Bij 14,8% van de aanvragen werd gebruik gemaakt van de optie om energiebesparende maatregelen mee te financieren, waarmee de niet-kopersmarkt gelijk op blijft trekken met de kopersmarkt. In het eerste kwartaal van 2022 was dit namelijk tevens 9,5%.